Wat is detoxen?

Typ ‘detox’ in de zoekbalk van een willekeurige zoekmachine en de zoekresultaten vliegen je om de oren. Je hoeft je Instagram maar te openen en er is wel een influencer die voorbij komt met #sapje. Een ding is zeker: detoxen leeft en het doet wonderen, althans dat is wat ze je willen doen geloven.

Al scrollend zal je zien dat detoxen de overkoepelende term is voor een breed aanbod aan producten, diensten en behandelingen. Toch vertellen al deze vormen van detoxen ons nog weinig over wat detoxen nu precies inhoudt.

De term detox wordt te pas en te onpas gebruikt, terwijl de term in de traditionele geneeskunde alleen wordt gebruikt tijdens het proces waarin wordt geprobeerd om drugs- en/of alcoholverslaafden via een detox kuur van drugs en/of alcoholverslaving af te helpen.

De definitie die het woordenboek geeft van detoxification (detox is hiervan de afkorting) is ‘’the process of removing harmful chemicals from something’’. Het verwijderen van schadelijke chemische stoffen uit iets, dus. Dat iets ben jij.

De drie problemen die mensen met een detox denken op te lossen:

1. Er hopen zich chemische gif- en afvalstoffen op in het lichaam
2. Deze stoffen zijn schadelijk voor onze gezondheid en moeten eruit
3. Het lichaam is niet (volledig) zelf in staat om deze stoffen te verwijderen

In dit artikel zullen we deze aannames kritisch onder de loep nemen en afrekenen met de opvatting dat detoxen naast het verwijderen van afvalstoffen, ook een wonderlijke tool is voor het verliezen van lichaamsvet.

Waarom val je af door detoxen?

Detoxen wordt soms aangedragen als een wonderlijke methode om mee af te vallen, maar in werkelijkheid zijn de energiebalans en vochtverlies verantwoordelijk voor het verloren lichaamsgewicht. Tijdens een detox kuur is het gebruikelijk dat alles wat je aan ‘voeding’ binnenkrijgt bestaat uit sapjes of supplementen. De duur van een kuur kan variëren van enkele dagen tot enkele weken. Als je voor een tijdje minder calorieën binnenkrijgt dan je gebruikt, dat is wat er veelal gebeurt tijdens het detoxen, val je af.

De reden van het gewichtsverlies heeft dus niets, maar dan ook niets te maken met eventuele superkrachten in de supplementen of sapjes die je mag, maar gewoon met het feit dat er een calorietekort ontstaat. Omdat zo’n kuur niet tot in de eeuwigheid kan voortduren en de meeste mensen, nadat ze lekker gereinigd zijn en terugkeren naar zichzelf, zich weer volgooien met alles dat ze in de eerste plaats ‘vergiftigd’ heeft, zal ook het calorietekort verdwijnen en is het verloren gewicht samen met de gifstoffen zo weer terug van niet lang weggeweest.

Daarnaast wordt door het detoxen niet alleen de calorie-inname, maar ook de inname van koolhydraten drastisch verlaagd. Dit zorgt er met name in de eerste dagen voor dat je veel vocht verliest. Je lichaam gaat namelijk de koolhydraten die als glycogeen zijn opgeslagen in de spieren gebruiken en elke gram spierglycogeen bevat drie tot vier gram water ^{[1] [2]}. Begrijpelijk dat het je positief stemt als je in korte tijd relatief veel afvalt, maar het is belangrijk om te beseffen dat een groot deel van dit lichaamsgewicht niet uit lichaamsvet bestaat, maar uit vocht.

Krijg ik veel gifstoffen binnen via mijn voeding?

Op het gebied van voedselveiligheid zijn er in Nederland heel veel wetten en regels waardoor jij er in principe vanuit kunt gaan dat alles dat je eet veilig is. Er komen via voeding dus niet dagelijks schadelijke stoffen je lichaam binnen ^[3].

Wat betreft e-nummers of bestrijdingsmiddelen die zijn gebruikt op groenten en fruit mag je zelf bepalen hoe graag je ze wel of niet wilt binnenkrijgen, maar het is in elk geval niet zo dat deze stoffen een gevaar voor je gezondheid vormen waar detoxen bescherming tegen biedt.

Het is ook altijd zo dat schadelijke stoffen pas schadelijk zijn wanneer je ze in te grote mate binnenkrijgt, de dosis. Alles waarvan je te veel binnenkrijgt is schadelijk. Dat geldt zelfs voor water. Op het moment dat jij een te grote hoeveelheid van iets giftigs hebt binnengekregen zal een detox kuur je niet helpen ^[4].

Kan detoxen wel helpen mijn lichaam te reinigen?

Je hebt hierboven al gelezen dat het wel meevalt met de hoeveelheid gif- en afvalstoffen die zich gaandeweg opstapelen in ons lichaam. Om nog even in de categorie gif te blijven: alcohol wordt ook wel eens als ‘gif’ bestempeld. Op het moment dat we alcohol drinken vinden we dat zelf leuk. Ons lichaam iets minder. Het wil er zelfs zo snel mogelijk vanaf, want het is toxisch. Je kunt de afbraak van alcohol zien als een proces waarbij het lichaam zich ontdoet van een gifstof.

Doe jij telkens nadat je alcohol gedronken hebt een detox kuur? Precies, dat kan je lichaam prima zelf. Een belangrijke rol is weggelegd voor de lever en de nieren. Daarnaast zijn ook het immuunsysteem, de darmen, het hart- en vaatstelsel en de longen betrokken. De samenwerking tussen deze organen zorgt dat gif- en afvalstoffen op een zo efficiënt mogelijke wijze het lichaam kunnen verlaten. Dit gebeurt onder andere via onze adem, via zweet en via urine. Een gezond lichaam is van nature al voortdurend bezig met detoxen ^[6].

Op het moment dat een of meerdere organen niet meer goed functioneren kan dit wel gevolgen hebben voor de afbraak van gif- en afvalstoffen. Als de lever niet meer voldoende werkt kunnen gifstoffen niet worden afgebroken en als de nieren minder functioneren worden afvalstoffen minder goed uit het bloed gefilterd. Je moet nu niet denken dat detoxen wel goed is voor mensen met bijvoorbeeld een mindere nier- of leverfunctie. Dit zijn serieuze medische aandoeningen die een serieuze medische behandeling behoeven. Detox kan hiervoor niets betekenen.

Kan detoxen de organen ondersteunen?

Nee, er is zelfs geen bewijs gevonden dat detoxen je organen ondersteunt bij het reinigingsproces ^[7]. Voorstanders stellen dat de lever en nieren eens in de zoveel tijd gereinigd zouden moeten worden. Als een spons die je uitknijpt om je van al het geabsorbeerde water de ontdoen. Zo werkt het alleen niet. De lever zorgt ervoor dat gifstoffen worden omgezet in stoffen die via de gal of urine worden afgevoerd.

De lever is een zelfreinigend orgaan: stoffen hopen zich er dus NIET in op, mits dit orgaan naar behoren functioneert. De nieren scheiden op hun beurt afvalstoffen uit in urine zodat ze niet blijven rond circuleren in ons bloed. Iedereen die beweert dat deze organen zo nu en dan flink gereinigd moeten worden zegt daarmee eigenlijk dat hij/zij de werking van ons lichaam totaal niet begrijpt.

Detoxen is dus helemaal nergens voor nodig. Echter, dat is natuurlijk niet wat de ontwikkelaars van detox behandelingen jou willen doen geloven. Vaak komen zij aanzetten met een scala aan ziekten en symptomen die verband zouden houden met de opeenhoping van gif.

Vage, regelmatig voorkomende klachten waarin veel mensen zich herkennen, zoals vermoeidheid, hoofdpijn, honger, buikpijn, slapeloosheid etc. worden aangekaart als uiting van een ophoping van gifstoffen in je lichaam waar je zo snel mogelijk vanaf moet.

Detoxen bevat alle ingrediënten voor een knap staaltje ondernemerschap. Want wat is het toch fijn om iets anders dan onszelf (gif- en afvalstoffen) de schuld te geven van problemen en tegelijk op zoek te gaan naar een magische wonderpil (de detox kuur) die alle problemen tegelijk en snel oplost.

Welke vormen van detoxen zijn er?

Of detoxen schade toedicht aan de gezondheid is afhankelijk van de manier waarop je detoxt. Detoxen is een verzamelnaam voor een variété aan kuren en behandelingen. Als je onder detoxen verstaat dat je minder bewerkte voedingsmiddelen consumeert en meer ‘superfoods’ aan je voedingspatroon toevoegt, kan het geen kwaad voor je gezondheid.

Homeopatische detox behandelingen en sapkuren

Sapkuren van enkele dagen en homeopathische detox behandelingen lijken, ook al zijn ze totaal overbodig, niet schadelijk te zijn. Tenzij er ingrediënten in verwerkt zitten die schadelijk blijken voor de gezondheid, of als er schadelijke bacteriële bijproducten van ongepasteuriseerde sappen ontstaan. Daarnaast kunnen de bacteriën in de darm verstoord raken, kan je last krijgen van uitdroging en kan een extreem calorietekort zorgen dat je belangrijke voedingsstoffen misloopt en leiden tot spierverlies.

Detoxen met een koffieklysma

Behandelingen in de vorm van bijvoorbeeld koffieklysma’s waarbij de darmen ‘gespoeld’ worden met een koffie-achtige vloeistof, brengen wel degelijk risico’s met zich mee. Hierover zijn bijwerkingen gerapporteerd in de vorm van rectale perforatie en bacteriën die in de bloedbaan terecht zijn gekomen ^{[8] [9]}.

Laxeermiddelen tijdens het detoxen

Sommige detox kuren maken gebruik van (zware) laxeermiddelen zoals senna of cascara. Denk heel goed na voor je je hieraan waagt. Deze middelen kunnen leiden tot uitdroging en/of een verstoord elektrolytenevenwicht ^[10]. Ze behoren tot een van de sterkste op de markt en het risico op afhankelijkheid is groot. Bij frequent gebruik kan de darm gewend raken aan de effecten van het middel waardoor je last krijgt van obstipatie op het moment dat je ermee stopt.

Mogelijke bijwerkingen na een detox kuur

Na afloop van een detox kuur kunnen ‘bijwerkingen’ nog lange tijd aanhouden. Voorstanders van detox zullen dit afdoen als zogenaamde reacties van het lichaam op het reinigingsproces. Een meer voor de hand liggende verklaring die wel ondersteund kan worden met wetenschappelijk bewijs is dat het spijsverteringsproces na een periode van vasten tijdens de detox opnieuw moet opstarten en dat de darmflora uit balans is. De dikke darm kan enorm geïrriteerd raken tijdens detoxen en het kan een poos duren voor deze weer hersteld is.

Conclusie: is detoxen een effectieve methode om af te vallen?

Denk je nou echt dat je slimmer bent dan je eigen lichaam? Dat wij ons lichaam met speciale sapkuurtjes op miraculeuze wijze kunnen ontdoen van afval- en gifstoffen? We zijn van nature uitgerust met wonderbaarlijke reinigingsorganen zoals onze lever, huid, darmen en nieren. Zij zorgen ervoor dat alles wat niet van nut is voor het lichaam om te overleven of als gevaar wordt aanschouwd, netjes wordt uitgescheiden.

Als het label ‘detox’ wordt gehangen aan een product of dienst is dat voornamelijk een grote marketingtruc ^{[11] [12]}. Er is geen enkele wetenschappelijke fundering voor de werking van deze producten. Detoxen is in het beste geval zonde van je geld. Er is namelijk bewijs voor de schade die bepaalde detox methodes kunnen aanrichten. Dit geldt (gelukkig) niet voor elke vorm van detoxen. Wat wel voor elke vorm van detoxen geldt is dat je op het verkeerde been gezet wordt.

Allereerst is het bij gezonde mensen niet aan de orde dat zich een berg afvalstoffen ophoopt in je organen. Deze worden gewoon afgebroken en blijven niet ergens hangen. Als jij jezelf regelmatig blootstelt aan toxische stoffen die schadelijk voor je gezondheid zijn zoals alcohol, drugs of tabak dan is de enige remedie waardoor je gezonder wordt hiermee stoppen en toewerken naar een meer verantwoorde manier van leven.

Daar heb je geen detox voor nodig en daar gaat geen enkele detox je bij helpen. Geef je lichaam de tijd om zelf te ontgiften en houd het vervolgens ‘schoon’ door minder bewerkte voedingsmiddelen te eten/minder te roken/minder alcohol te drinken/minder drugs te gebruiken.

Detoxen zien als een snelle methode om lichaamsvet te verliezen is al helemaal wedden op het verkeerde paard. De reden van het (grote) gewichtsverlies dat met name optreedt in de eerste dagen kan volledig worden toegewezen aan het verlies van lichaamsvocht doordat de koolhydraatinname drastisch omlaag geschroefd wordt.

Daarnaast kan het zijn dat je een extreem calorietekort creëert doordat je nagenoeg geen vaste voeding meer eet. De negatieve energiebalans en vochtverlies zijn de redenen dat je afvalt, niet een of andere magische eigenschap van de detox kuur die je volgt. Je hebt geen detox nodig. Werk eerst maar eens aan je mindset.

Quick fixes bestaan niet en als het jouw doel is om af te vallen is de methode die garant staat voor het meeste succes (ook op lange termijn) het aanpassen van je levensstijl naar een meer verantwoorde levensstijl, op een manier die werkt voor jou. Gun jezelf de tijd die dit kost en geniet van de kleine stapjes die je zet en die uiteindelijk leiden tot het bereiken van jouw einddoel.

Wil jij blijvend afvallen op een verantwoorde manier zonder detox?

Met Personal Body Plan heb je alle tools in handen om een duurzame lifestyle verandering te realiseren waarmee je jouw fysieke doelen behaalt en behoudt zonder daarvoor op ‘dieet’ te hoeven. Benieuwd? Klik hier voor meer informatie.