Wat is het shiny object syndrome?

Kan je je nog herinneren dat je als kind driekwart van het jaar bezig was met het bemachtigen van de nieuwste Nintendo? Als Brugman praten tegen je ouders, eventueel met ondersteuning van overtuigende PowerPointpresentaties in felle kleuren en het lettertype Comic Sans. Teleurgesteld afdruipen als zij minder goed gemutst waren en vervolgens auto’s wassen van de hele straat en door weer en wind de krantenwijk van je oudere zus overnemen voor de helft van wat het uitbetaalde. Allemaal net zo lang tot je die felbegeerde spelcomputer aan kon schaffen.

Plezier hiervan duurde in verhouding tot deze inspanning maar kort. Nog voor je toe was aan het kopen van je tweede spelletje verscheen er een nieuwe versie op de markt die je, natuurlijk, veel liever wilde hebben waardoor het hele circus weer van vooraf aan begon en je in de meeste gevallen nooit de waarde die je erin had gestopt, haalde uit datgene dat je zo graag wilde hebben. Puur omdat je alweer bezig was met het volgende.

In psychologische termen heet dit verschijnsel het shiny object syndrome en voor veel mensen beperkt dit psychologische verschijnsel zich niet tot hun kindertijd. Het houdt in dat iets nieuws op de markt (dit kan van alles zijn, van telefoons tot spelcomputers tot schoenen tot tassen, tot de laatste lifestyle trends) dusdanig je aandacht trekken dat er geen focus meer is voor het doel dat je eigenlijk voor ogen hebt en/of de dingen die er echt toe doen, maar alleen nog maar op die nieuwe ‘oplossing.’ Onder de streep kom je meestal bedrogen uit. Ofwel omdat het toch niet zo geweldig en leuk blijft als je dacht, of omdat er alweer iets nieuws beschikbaar waardoor je interesse is gewekt.

Heeft iedereen (weleens) last van het shiny object syndrome?

Hoewel we allemaal wel eens iets nieuws zien en dat vervolgens heel graag willen, heeft het ene mens hier duidelijk meer last van dan het andere. Voor onze voorouders in het begin der tijden waren uitvindingen en innovaties soms handig om in leven te blijven. De eerste groep mensachtigen met nieuwigheden (voor die tijd) als vuur, aardewerk en speren of bijlen konden zich natuurlijk beter redden dan anderen en waren in het voordeel ^[1]. Nogal wiedes dat degelijke trends massaal werden aangehangen en gefinetuned door andere bevolkingsgroepen.

Behoefte aan verbintenis met anderen

Ook vanuit de psychologische basisbehoeften die elk mens met elkaar deelt is het enigszins te verklaren dat we gevoelig kunnen zijn voor nieuwe dingen die zich aandienen. Al helemaal wanneer die worden aangeprezen in een blad dat we graag lezen, door onze favoriete vlogger of door onze eigen vrienden.

De basisbehoefte waar het hier over gaat is die aan verbintenis met anderen. We willen als individu het liefst onderdeel zijn van een groep waarbinnen we ons veilig kunnen voelen ^[2]. Dat is met zekerheid een overblijfsel uit de evolutie: toen de wereld nog vol acute gevaren zat zoals wilde dieren, barre weersomstandigheden en vijandige soortgenoten bood de groep daar bescherming tegen.

Het shiny object syndrome in relatie tot leefstijl en gezondheid

In de wereld van voeding en gezondheid volgen de trends elkaar sneller dan het licht op. Je hebt je voorgenomen dat het tijd is voor verandering, omdat je een bepaald (fysiek) doel voor ogen hebt en/of gezonder wilt gaan leven. Je kiest een methode, bijvoorbeeld in de vorm van een voorgeschreven en hoog aangeprezen dieet dat claimt al jouw overtollige lichaamsvet voor eens en voor altijd te doen verdwijnen, eventueel in combinatie met een of ander killer-body trainingsschema.

Je doet je best en lijkt inderdaad wat resultaat te behalen, maar dan opeens zie je op Instagram een heel andere manier voorbijkomen. Een die beweert nog beter, nog sneller en nog effectiever te zijn. Je beste vriend(inn)en starten ermee en zijn al na een paar dagen lyrisch, diverse celebrities zijn je voorgegaan, de twijfel slaat toe: of nou ja, twijfel? Eigenlijk wint al vrij snel de gedachte dat deze oplossing voor jou ook de weg naar succes moet zijn. Gevolg: je laat je huidige plan varen en stapt over op dit dieet.

Elk dieet heeft hetzelfde werkende mechanisme

Ieder afvaldieet op de wereld, alle diëten uit het verleden en vermoedelijk ook alle diëten die in de (nabije) toekomst bedacht, gelanceerd en gehypet worden maken gebruik van een en hetzelfde werkende mechanisme: een calorierestrictie waardoor een negatieve energiebalans ontstaat. Dat betekent dat er dagelijks minder calorieën binnenkomen dan je gebruikt waardoor je lichaam andere reserves, waaronder vetreserves, gaat aanspreken als bron van energie en je afvalt.

(Snel) effect op de korte termijn biedt geen succesgarantie voor de lange termijn

Door het hierboven beschreven werkende mechanisme zal ieder dieet dat je start en dat zorgt voor een calorietekort waardoor een negatieve energiebalans ontstaat, zorgen dat je afvalt. Echter, als je zou vragen: is het jouw doel om af te vallen, vervolgens weer aan te komen, dan weer af te vallen, tot in de eeuwigheid? Zal vrijwel niemand dat met ‘ja’ beantwoorden. Toch is dat meestal wel wat er gebeurt bij het volgen van een (streng) voorgeschreven crashdieet.

Richt je op een duurzame en positieve verandering in plaats van op de kilo’s

Iets als afvallen, kan je niet zien als een langetermijndoelstelling. Je kunt niet tot in den treure blijven afvallen want dan zou er letterlijk niets meer van je overblijven. Het doel is dus eigenlijk iets anders. Het werkelijke doel heeft vaak meer te maken met lekkerder in je vel zitten, je zelfverzekerder voelen, blij zijn met je lichaam en je fitter of energieker voelen. Afvallen kan, hoeft zeker niet altijd, daar onderdeel van zijn en een dieet daarvoor een middel. Soms heiligt het doel de middelen, maar in geval van voorgeschreven (strenge) diëten niet, zijn wij van mening.

Wat is dan wel een goed middel? Duurzame leefstijlverandering: het aanpakken van gedrag en patronen die de huidige situatie in stand houden. Deze ongewenste gewoontes vervangen voor gewenste gewoontes die aansluiten op je doelen. Op die manier ontwikkel je een meer gezonde leefstijl die je vol kunt houden! Zo behaal je niet alleen je doelen, maar kan je ze ook vasthouden.

Hoe belemmert het shiney object syndrome duurzame leefstijlverandering?

Een voorgeschreven dieet voor de rest van je leven volhouden is sowieso een zo goed als onmogelijke uitdaging en iets dat je niet zou moeten willen. Maar als er ook nog frequent gewisseld wordt van soort dieet zodra zich iets nieuws op de markt aandient (shiney object syndrome), is duurzaam resultaat al helemaal ver weg. Je hopt van de ene hype naar de andere hype. Blijven denken in kortetermijnoplossingen, lost over de tijd heen weinig op en werkt bovenal duurzame leefstijlverandering tegen. Hoe precies, lees je hieronder aan de hand van een korte uitleg over hoe ons brein werkt.

Gewoontes in het brein

Ons brein is gek op gewoontes en werkt er het liefst zoveel mogelijk mee. Gewoontes vergen namelijk weinig denkkracht, inspanning en emotionele betrokkenheid waardoor ze zich vrijwel onbewust voltrekken. Dit is voor onze hersenen een energiebesparende en efficiënte werkwijze. Door specifiek gedrag in een specifieke context heel vaak te herhalen, komt een gewoonte als het ware vast te liggen in de structuur van ons brein, als een verbintenis (dit wordt ook wel circuit of feedbacklus genoemd) tussen neuronen.

Hoe ontstaat nieuw gedrag?

De hierboven genoemde verbinding tussen verschillende neuronen in de hersenen kunnen zich, als reactie op wat we doen en ervaren in het leven, uitbreiden, veranderen of sterker worden. Je kunt dat zien alsof de boel opnieuw bedraad wordt. Een wederkerig verband ontstaat: gedrag kan zorgen voor veranderingen in de bedrading door nieuwe of andere neurale verbindingen te creëren, maar die nieuwe neurale verbindingen leiden andersom ook weer tot nieuw gedrag ^{[3] [4] [5]}. Het totaal van al deze neurale verbindingen noemen we het connectoom.

De neuroplasticiteit van het brein

De mogelijkheid van de hersenen om zichzelf te kunnen aanpassen door het aanpassen, uitbreiden of versterken van de verbindingen tussen verschillende neuronen in het connectoom noemen we neuroplasticiteit. Deze is het sterkst tijdens onze jeugd omdat de hersenen zich dan het meest en snelst ontwikkelen. Eenmaal volwassen wordt ons brein minder ontvankelijk voor neuroplasticiteit, maar het is er nog wel en bestaat in verschillende vormen, waaronder synaptische plasticiteit. Deze is voor dit verhaal het meest relevant en gaat over het gegeven dat de verbinding tussen neuronen van sterkte kan veranderen. Hierdoor is het mogelijk om nieuwe dingen te leren en gedrag te veranderen.

Hoe stimuleer je synaptische plasticiteit?

Dat de hersenen van volwassen mensen niet meer zo gemakkelijk aanpassen als die van kinderen betekent dat het veel meer focus en bewuste aandacht vraagt om nieuwe gewoontes te vormen en daarmee blijvende verandering te realiseren. Herhaling, herhaling en nog eens herhaling is de meest bepalende factor om deze neuroplasticiteit aan te wakkeren zodat nieuwe gewoontes zich kunnen verankeren in de structuur van het brein. Mogelijk is het zeker, maar aandacht, energie en focus kost het ook. Die focus en aandacht ontbreken op het moment dat het shiney object syndrome zich manifesteert en overheerst.

Het shiny object syndrome zorgt voor verlies van focus

Als je steeds wordt afgeleid door iets nieuws dat je aandacht trekt, bemoeilijkt dat de veelvuldige herhaling die nodig is om verandering te realiseren. Tot een gewoonte zich gevormd heeft kost dit namelijk bewuste aandacht (focus) en om die te behouden is het onder andere belangrijk je op een ding tegelijk te concentreren.

Ben je bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van een verantwoord, volwaardig en flexibel voedingspatroon dat je vol kunt houden, en het creëren van structuur in je dagelijkse eetmomenten? Dan schopt het de hele boel door de war als je wordt afgeleid door iets nieuws dat je leest over een combinatie tussen vasten en het verbannen van koolhydraten (om maar een voorbeeld te noemen).

Bewustwording van dit psychologische verschijnsel is zoals meestal, de eerste stap in het overwinnen ervan. Vanuit hier kan ruimte ontstaan voor positieve, duurzame leefstijlverandering. Dit is niet iets dat je bereikt met een nieuw voorgeschreven dieet. Dat is niet voor altijd vol te houden en daarmee niets meer dan een tijdelijke onderbreking van je huidige gedrag.

Tips om bij je plan te blijven en het shiny object syndrome te overwinnen

Bewustwording is een ding, maar je kunt je natuurlijk ook bewust van iets zijn en er toch aan toegeven. Hieronder lees je wat kan helpen om bij je voorgenomen plan te blijven en je niet te laten afleiden door alle quick fixes die voorbij komen waaien.

Stel jezelf de vraag of deze oplossing je echt op de lange termijn verder helpt?

Op het moment dat je aandacht wordt getrokken door een nieuwe ‘oplossing’ die je voorbij ziet komen in je favoriete blad, op social of waar dan ook, vraag je dan af in hoeverre dit reëel is om vol te houden op de lange termijn? Dwing jezelf om verder te kijken dan wat het je op de korte termijn misschien kan bieden en denk na of, en op welke manier, dit dieet of deze leefstijlhype kan bijdragen aan blijvende gedragsverandering en duurzaam resultaat. Waarschijnlijk kom je in de meeste gevallen tot de conclusie dat dit niet zo is. Laat het dan ook los, en blijf bij het plan dat je je hebt voorgenomen.

Vertrouw op je plan en heb geduld

Begrijpelijk dat je graag zo snel mogelijk resultaat wilt zien. We kunnen het alleen niet vaak genoeg zeggen: een quick fix is niks. Het gaat erom dat je uiteindelijk komt waar je wilt zijn, niet om het tempo waarin dat gaat. Verandering kost tijd en die moet je jezelf gunnen. Onthoud dat het onder de streep veel meer tijd kost om van dieet naar dieet te hoppen en van alles kort te proberen.

Focus je op het proces in plaats van op het eindresultaat

Je concentreren op de weg er naartoe, in plaats van waar je heen wilt, draagt uiteindelijk veel meer bij aan blijvend succes dan je blind te staren op het eindresultaat. Je kunt dit vergelijken met de weg leren kennen op een nog onbekende plek. Als je altijd navigatie gebruikt die je vertelt wanneer je linksaf, rechtsaf of rechtdoor moet ben je er misschien eerder, maar is de kans ook groter dat je een volgende keer zonder navigatie geen idee hebt hoe je er moet komen. Als je zelf de weg probeert te vinden duurt het mogelijk iets langer voor je op de plek van bestemming bent maar blijft de route een stuk beter hangen, waardoor je in de toekomst zelf weet hoe je er moet komen.

Stel tussentijdse doelen, track je progressie en vier behaalde successen

Door consequent je voortgang bij te houden creëer je bewustzijn rondom hoe goed je al bezig bent. Het kan daarbij heel motiverend werken om jezelf tussentijdse doelen te stellen en die successen ook op een passende manier te vieren. Koop bijvoorbeeld een mooie tas/jas/jurk voor jezelf die je heel graag wilt op het moment dat een bepaalde mijlpaal is behaald. Kies voor een beloning waar je echt blij van wordt en/of iets dat kan fungeren als extra stok achter de deur om op de goede weg te blijven.

Conclusie: blijf bij je plan en volg het consistent voor duurzaam resultaat

Zowel afgeleid raken door iets nieuws dat fantastisch lijkt, als gegrepen worden door beloftes over snel succes, zijn niet meer dan menselijk. Wel is duidelijk dat het iets als duurzame leefstijlverandering heel moeilijk, zo niet onmogelijk maakt.

Nieuwe gewoontes en blijvende verandering realiseren kost tijd

Nieuwe gewoontes vormen en blijvende gedragsverandering waarmee je een leefstijl kunt creëren die aansluit op je doelen, is een complex proces in het brein en kost nu eenmaal tijd. De kunst is juist om je te focussen op de weg hiernaartoe in plaats van op het eindresultaat, waardoor je minder vatbaar bent voor afleiding van quickfixes die je zogenaamd snel dicht bij je einddoel brengen maar je hier in werkelijkheid alleen maar verder van verwijderen.

Een doel heb jij, met een persoonlijk plan voor de weg daarnaartoe helpen wij

Heb jij al van alles geprobeerd dat leek te werken, maar uiteindelijk toch geen succes bleek op de lange termijn waardoor je wederom terugviel in oude gewoontes? Dit kan enorm frustrerend zijn. Wij kunnen je helpen bij het behalen en behouden van je gewenste resultaat, zonder streng dieet. Diëten is bij ons een no-go. Op basis van jouw doelen, wensen, voorkeuren en eigenschappen maakt ons team van experts een compleet op jou afgestemd plan dat is gericht op het blijvend verbeteren van je fysieke en/of mentale gezondheid. Tijdens het proces word je ondersteund door jouw zelfgekozen Changing Life Coaches. Is het tijd voor blijvende verandering? Kijk dan hier voor meer informatie en meld je aan!