Waar bestaat (pure) chocola uit?

In tegenstelling tot in de wonderlijke snoepfabriek van Willy Wonka groeit chocolade (helaas) niet als smakelijke repen aan de bomen. Het wordt gemaakt van cacaopoeder, cacaoboter of een combinatie daarvan. De bonen die aan de cacaoboom groeien doorlopen allerlei stappen (fermenteren, drogen, branden en malen) voor ze poeder of boter zijn. Tijdens het malen ontstaat er een substantie waaruit de cacaoboter geperst kan worden. Wat er overblijft van de boon wordt verwerkt tot cacaopoeder ^[1].

Van zowel de poeder als de boter kan men chocolade maken. De drie meest bekende soorten zijn witte chocola, melkchocola en pure chocola maar je hebt ook nog rauwe chocola. Pure en rauwe chocola bevatten de meeste cacao, namelijk meer dan 35%. Rauwe chocola wordt gemaakt van ongebrande cacaobonen. Melkchocolade bevat een lagere hoeveelheid cacaopoeder, meer cacaoboter en melkpoeder en suiker. Witte chocola bestaat uitsluitend uit suiker, melkpoeder en cacaoboter.

Poeder vs. Boter

Cacaoboter bevat relatief weinig ‘nuttige’ voedingsstoffen, een zeer hoge energiedichtheid van bijna 900 kcal per 100 gram en is hoog in verzadigde vetten zoals palmolie ^[2]. Cacaoboter bestaat voor een deel uit oliezuur, dit is een onverzadigd vet dat een positieve impact kan hebben op het cholesterolgehalte in ons bloed ^[3]. Dat gezegd hebbende zijn er verder veel verzadigde vetten aanwezig die dit effect op cholesterol tenietdoen ^[3]. Cacaopoeder daarentegen bevat wel een aantal waardevolle nutriënten waaronder vezels, mineralen en antioxidanten. De energiedichtheid is een stuk lager dan van cacaoboter, namelijk zo’n 380 kcal per 100 gram ^[4]. De voedingsstoffen blijven het best bewaard bij rauwe chocolade omdat een deel ervan tijdens het branden van de cacaobonen verloren gaan.

Is pure chocola beter voor je dan melk- of witte chocolade?

De gezondheidseffecten die worden toegeschreven aan pure chocola zijn allemaal te herleiden naar het hoofdbestanddeel cacao. Cacao bevat een stof met de naam polyfenolen. Deze geven de bittere smaak eraan ^{[5] [6]}. Hoe minder cacao een chocoladesoort bevat, hoe minder polyfenolen. In witte chocola komen ze in z’n geheel niet voor. Gesuggereerd wordt vanuit de wetenschap dat polyfenolen in cacao gunstige effecten op het lichaam kunnen hebben ^[5]. Dit wordt veelvuldig onderzocht. De reden dat pure chocola dus als ‘gezonder’ wordt beschouwd dan andere soorten komt door het relatief hoge gehalte aan polyfenolen omdat pure chocola veel cacaopoeder bevat.

Wat zijn de gezondheidseffecten van pure chocola?

Hoewel onduidelijk bij welke hoeveelheden ze optreden, wordt gesuggereerd dat de consumptie van pure chocolade een positief effect kan hebben op verschillende gezondheidsparameters. Een daarvan zou de preventie van hart- en vaatziekten zijn als gevolg zijn van het ontstekingsremmende effect van cacao en het verlagende effect ervan op het LDL-cholesterol en de bloeddruk ^{[5] [6]}.  Naar die hypothese is veel onderzoek gedaan. Een uitgebreide systematic review uit 2021 beschrijft echtergeen duidelijke effecten van chocolade consumptie op deze gezondheidsparameters [8].

Maakt cacao ons beter bestand tegen oxidatieve stress?

We spreken van oxidatieve stress bij een bovengemiddelde hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen in een lichaamscel. Dit leidt tot schade aan de cellen waardoor het verouderingsproces versnelt en ontstekingen kunnen ontstaan. Oxidatieve stress kan op verschillende manieren ontstaan zoals door blootstelling aan schadelijke stoffen. Cacao bevat veel antioxidanten die juist een ontstekingsremmend effect hebben en hier zodoende bescherming tegen kunnen bieden ^{[5] [6]}. Deze antioxidanten vind je echter ook terug in talloze andere voedingsmiddelen waaronder aardbeien, basilicum en tomaten.

Verhoogt cacao de insulinegevoeligheid?

De impact van cacao is een populair onderzoeksgebied en er zijn dan ook nog veel meer vermoedens over de mogelijke effecten ervan. Zo wordt gesuggereerd dat cacao de insulinegevoeligheid kan verhogen ^[5]. Dit zou wenselijk kunnen zijn voor mensen die kampen met insulineresistentie. In dat geval zijn de cellen in het lichaam minder gevoelig geworden voor insuline waardoor de bloedsuikerspiegel te hoog wordt. Uiteindelijk kan dat resulteren in diabetes type 2. De eerder aangehaalde review uit 2021 heeft ook op dit terrein geen duidelijk effect van chocolade waargenomen ^[7]. Dat betekent dat niet gezegd kan worden dat cacao of pure chocolade bijdragen aan het verhogen van de insuline gevoeligheid.

Waar is cacao nog meer goed voor?

Er klinken geluiden dat cacao ook mentaal haar vruchten afwerpt en bijvoorbeeld leidt tot een betere stemming, een verbeterd cognitief functioneren en het chronische-vermoeidheidssyndroom tegen kan gaan. Ook zou het goed zijn voor de gezondheid van de huid en helpen bij ontstekingsziektes in de darmen zoals de ziekte van Crohn ^{[5] [8]}. Het begint misschien wat saai te worden, maar voor al deze claims is in recent onderzoek geen bewijs gevonden ^[7]. Het lijkt erop dat cacao/(pure) chocolade vooral goed zijn voor genot, mits je een liefhebber bent.

Conclusie: eet (pure) chocolade voor de lekker in plaats van 'voedzame' snack

De belangrijkste reden dat pure chocolade wordt weggezet als een ‘gezonde’ lekkernij zijn de polyfonen die voorkomen in het cacaopoeder. Pure chocola bevat een veel hoger aandeel cacaopoeder dan melkchocola (witte chocola bestaat volledig uit cacaoboter). Vandaar dat pure chocola dus wordt aangemerkt als ‘gezond’.

Geen duidelijke gezondheidsvoordelen van pure chocolade consumptie

Gezondheidseffecten die geassocieerd werden met pure chocola zijn onder andere een verminderd risico op hart- en vaatziekten, een ontstekingsremmend effect en een verbeterd cognitief functioneren. Deze associaties komen voort uit onderzoek dat inmiddels achterhaald blijkt. Een uitgebreide systematische review uit 2021 vindt namelijk geen verband tussen cacaoconsumptie en de bovengenoemde gezondheidsparameters ^[7].

Is pure chocolade (n)ergens goed voor?

Dat er op dit moment geen bewijs is voor het effect van pure chocolade op diverse gezondheidsparameters, betekent niet dat je geen (pure) chocolade kunt of zou moeten eten. Het betekent alleen dat je geen (pure) chocolade moet eten met het idee dat dit bijdraagt aan het ondersteunen van je gezondheid en/of fysieke doelen. Als je kunt genieten van chocola moet je het zo nu en dan vooral lekker eten. Neem zeker melk- of witte chocolade als je dat eigenlijk lekkerder vindt. Het is immers niet nodig om voor puur te kiezen wegens de gezondheidsvoordelen.